W wyniku działań wojennych południowa dzielnica Pyskowic została pozbawiona budynków szkolnych. Przestały istnieć zabudowania szkoły średniej mieszczącej się w budynkach folwarcznych (obecnie częściowo teren piekarni Gigant przy ul. Traugutta) oraz budynek szkoły podstawowej przy ul. Szkolnej.
Po wojnie dzieci z tej dzielnicy musiały chodzić do szkół w centrum miasta. Trudności z tym związanie spowodowały, że coraz częściej myślano o zorganizowaniu nauczania bliżej miejsca zamieszkania. Starania w tej sprawie rozpoczęto już w 1952 roku. Podjęto decyzję o budowie w Pyskowicach „tysiąclatki” w ramach realizacji hasła „1000 szkół na Tysiąclecie” ogłoszonego przez I Sekretarza KC PZPR Władysława Gomułkę. Pyskowice otrzymały kredyt na budowę szkoły-pomnika. W dniu 31 grudnia 1958 roku na posiedzeniu Miejskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu obradującego w Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, wybrano Społeczny Komitet Budowy Szkoły-Pomnika w Pyskowicach przy ul. Szkolnej pod przewodnictwem Jana Czarnynoga.
Nowa szkoła miała powstać w miejscu dawnej szkoły wysadzonej w powietrze przez uciekających hitlerowców. Dokumentacje budowy szkoły przygotowało Gliwickie Biuro Projektów. Do odgruzowania placu pod budowę szkoły przystąpiono 8 marca 1959 roku. Pracę podjęto spontanicznie. Jako pierwsi zgłosili się ochotniczo członkowie Miejskiej Rady Narodowej i Miejskiego Komitetu PZPR. W ślad za nimi poszli pracownicy miejskich zakładów pracy. W budowie szkoły pomagali mieszkańcy dzielnicy, którzy przepracowali w czynie społecznym kilkaset roboczogodzin, uprzątając teren i przygotowując go do budowy szkoły. Odgruzowanie wykonano czynem społecznym, a ówczesna wartość tej pracy szacowana była na 182 000zł.
W kwietniu 1959 roku gotowe miejsce pod budowę przekazano wykonawcy -Gliwickiemu Przedsiębiorstwu Budownictwa Miejskiego. Kierownikiem budowy został inż. Cisek. Z ramienia Inspektoratu Oświaty w Gliwicach nadzór nad budową sprawował Feliks Bojanowski.
W czerwcu 1959 roku przystąpiono do robienia wykopów i wylewania fundamentów.
W dniu 22 lipca 1959 roku I Sekretarz KP PZPR tow. Franciszek Pietrzak dokonał wmurowania Kamienia Węgielnego. Dodatkowym uroczystym wydarzeniem tego dnia było oddanie do użytku Domu Nauczyciela. W latach 1960 i 1961 nadzór na całością budowy pełnił inż. Rysiński. Szkoła została zbudowana z prefabrykatów wielkopłytowych. Podwykonawcami prac związanych z budową szkoły były: Gliwickie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych, Bielskie Przedsiębiorstwo Robót Wodno-Kanalizacyjnych i Urządzeń Sanitarnych, Gliwickie przedsiębiorstwo Robót Elektrycznych. Koszt budowy szkoły wynosił 10 000 000zł. W ramach czynu społecznego pracownicy Zakładów Mechanicznych, Huty i Walcowni Metali w Łabędach, Piaskowni, PKP i WGW w Pyskowicach wykonali ogrodzenie wokół szkoły i wybudowanego obok szkoły domku mieszkalnego dla woźnego szkoły i jednej rodziny nauczycielskiej. Wykonano ogródek gimnastyczny, wyposażono boiska do gry w siatkówkę i koszykówkę, tablice ogłoszeń i inne drobne a niezbędne urządzenia na zewnątrz budynku. Wartość tego czynu, w tamtym czasie, wynosiła 250 000 zł.
W pracach porządkowych wykonanych w czynie społecznym brała udział również młodzież szkolna starszych klas szkoły podstawowej i klas licealnych pod kierownictwem wychowawców.
Przekazanie szkoły do użytku miało się odbyć 22 lipca 1961 roku, terminy oddania zmieniały się kilkakrotnie, ostatecznie budynek został oddany 21 października 1961 roku. W dniu 5 listopada 1961 roku nastąpiło uroczyste otwarcie nowej szkoły „Pomnika Tysiąclecia” w Pyskowicach. W obecności kierownika Wydziału Nauki i Oświaty w Katowicach tow. Juliana Hryniszczaka, przedstawicielki Kuratorium Okręgu Szkolnego w Katowicach, I Sekretarza Komitetu Powiatowego PZPR tow. Franciszka Miądowicza, przewodniczącego Prezdium Powiatowej Rady Narodowej w Gliwicach mgr Zbigniewa Fahrenholz, inspektora Powiatowego Inspektoratu Oświaty w Gliwicach tow. Adama Święcha, przewodniczącego Powiatowego Zarządu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego tow. J. Szafranka, przedstawiciela Wojewódzkiego Komitetu Koordynacyjnego Społecznego Funduszu Budowy Szkół, przedstawiciela Związku Nauczycielstwa Polskiego tow. Feliksa Bojanowskiego oraz licznie zgromadzonego nauczycielstwa, młodzieży, rodziców, delegacji zakładów pracy Pyskowic i Łabęd. Przybyłych powitał przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej Jan Czarnynoga. Następnie głos zabrał Sekretarz KP PZPR tow. Józef Podleś, który w okolicznościowym przemówieniu nawiązał do nadania szkole imienia Polskiej Partii Robotniczej -partii, z woli której budowano w kraju tysiąc takich obiektów. Otwarcie szkoły zapoczątkowało w powiecie gliwickim obchody XX rocznicy PPR.
Uroczysty akt nadania szkole imienia PPR odczytał inspektor szkolny tow. Adam Święch. Przewodniczącym Prezydium PRN mgr inż. Zbigniew Fahrenholz wręczył kierownikowi szkoły F. Bojanowskiemu symboliczne klucze.
Uroczystość zakończono wręczeniem sztandaru dla szkoły „Pomnika Tysiąclecia Państwa Polskiego” przeznaczono imię Polskiej Partii Robotniczej. Imię to wybrano ze względu na XX rocznicę PPR i jej odwoływanie się do Manifestu PKWN z 22 lipca 1944 roku, który głosił m. in. „Jednym z najpilniejszych zadań Polskiego Komitetu Odrodzenia Narodowego będzie na terenach oswobodzonych odbudowa szkolnictwa i zapewnienie bezpłatnego nauczania na wszystkich szczeblach. Przymus powszechnego nauczania będzie ściśle przestrzegany. Polska inteligencja zdziesiątkowana przez Niemców, a zwłaszcza ludzie nauki i sztuki, zostaną otoczeni specjalną opieką. Odbudowa szkół zostanie natychmiast podjęta.”
Opiekunem nowej szkoły i fundatorem sztandaru był węzeł kolejowy PKP w Pyskowicach. Na posiedzeniu Komitetu Organizacyjnego w dniu 5 kwietnia 1961 roku podjęto uchwałę o fundacji sztandaru dla Szkoły nr 5. Załoga zaaprobowała uchwałę Komitetu i zdeklarowała fundusz. Wręczając ufundowany sztandar szkole, przekazano również przesłanie -” …jesteśmy przekonani, że Kierownictwo, nauczyciele szkoły wspólnie z uczącą się młodzieżą, dołożą wszelkich starań i wysiłków, aby osiągnąć jak najlepsze wyniki w nauce i budowie naszej ukochanej Ojczyzny Polski Ludowej. Myślą przewodnią niech Wam będzie nauka, praca i walka pod Sztandarem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, która kontynuuje myśl przewodnią Polskiej Partii Robotniczej.”
Budową szkoły od samego początku interesowało się Kuratorium Okręgu Szkolnego w Katowicach oraz Inspektorat Oświaty w Gliwicach. Władze szkolne mianowały do nowej szkoły grono nauczycielskie w liczbie 20 osób łącznie z kierownikiem szkoły, sekretarką, bibliotekarką i opiekunką świetlicy. Kierownikiem szkoły został Feliks Bojanowski, najodpowiedniejsza osoba na to stanowisko. Będąc przedstawicielem Inspektoratu Oświaty w Gliwicach, nadzorował budowę szkoły od pierwszych prac ziemnych, aż po prace wykończeniowe i wyposażenie sal lekcyjnych.
Do wyznaczonego grona nauczycielskiego powołano następujące osoby:
Bojanowski Feliks – kierownik szkoły
Czech Maria – zastępca kierownika szkoły
Bojanowska Adela
Bijok Stanisław
Czerniak Bronisława
Dudziak Aniela
Grabelus Krystyna
Harmatiuk Halina
Henel Wilhelm
Jaroszyńska Zofia
Krosniak Albina
Lorencka Halina
Machnicka Janina
Macowicz Halina
Milewska Barbara
Miściukiewicz Józefa
Miśniakiewicz Kazimiera
Pietruczuk Anna
Śnieżek Andrzej
Świentek Edyta
Winiarz Jolanta – bibliotekarka
Acker Janina – sekretarka
Matejek Marianna – opiekunka świetlicy
W dniu 7 listopada 1961 roku szkoła otwarła swoje podwoje dla młodzieży. Od tej chwili zaczęło się normalne szkolne życie. Do dyspozycji uczniów oddano nowoczesną piętnastoizbową szkołę o kubaturze 14 600 m3. Podziw budził kryty basen kąpielowy wyposażony w specjalne urządzenia do podgrzewania wody.
W nowoczesnej sali gimnastycznej, jak również i pływalni zainstalowano urządzenia klimatyzacyjne. Podłogi z mas plastycznych we wszystkich pomieszczeniach wyparły niepraktyczny parkiet. Sale lekcyjne, korytarze, bibliotekę, świetlicę pomalowano pastelowymi kolorami. Szkołę wyposażono w pracownię do robót ręcznych, fizyczną, chemiczną, biologiczną. Na terenie szkoły powstawały organizacje młodzieżowe: Samorząd Szkolny, koło P.C.K., SKO (Szkolna Kasa Oszczędności), TPPR (Towarzystwo Przyjaźnie Polsko-Radzieckiej), Szkolne Koło Budowy Stolicy, Szkolne Koło Budowy Szkół, ZHP (Związek Harcerstwa Polskiego).
W 1972 roku liczba uczniów Szkoły nr 5 powiększyła się o uczniów Szkoły Podstawowej z Dzierżna. Szkoła w Dzierżnie była przez pewien czas samodzielną jednostką, następnie stała się filią Szkoły Podstawowej nr 5. Potem uznano za nieopłacalne funkcjonowanie tak małej szkoły i uczniów przeniesiono do nowoczesnej Szkoły Pomnika. Podobny los spotkał Szkołę Podstawową nr 1 w Pyskowicach, z której część uczniów i nauczycieli także znalazło swoje miejsce w naszej szkole.
Mijały lata, zmieniały się władze, ustrój. Z różnym skutkiem próbowano dopasowywać szkolne programy do zmieniającej się rzeczywistości. To, co kiedyś było nowoczesne, obrosło patyną, a z czasem straciło zainteresowanie uczniów. Pracownie do prac technicznych wydają się dzisiejszej młodzieży anachroniczne. Szkoła stara się nadążyć za nowoczesnością, tworząc pracownie komputerowe.
W 1999 roku zgodnie z założeniami reformy oświaty na terenie całej Polski zostają powołane gimnazja. W Pyskowicach zamierzano utworzyć jedno gimnazjum dla uczniów wszystkich szkół podstawowych. Jednak rodzice uczniów uczęszczających do Szkoły Podstawowej nr 5 w trosce o bezpieczeństwo swoich dzieci postanowili podjąć działania w celu utworzenia gimnazjum w budynku szkoły podstawowej. W wyniku starań rodziców władze samorządowe zgodziły się, by w budynku szkoły podstawowej powstało również gimnazjum. Obie placówki połączyły się w Zespół Szkół w Pyskowicach, którego dyrektorem została mgr Ewa Halska. W 2001 roku szkoły w myśl obowiązującego prawa oświatowego zostały rozdzielone. Dyrektorem Szkoły Podstawowej została mgr Jolanta Dąbrowska, a dyrektorem Gimnazjum nr 2 mgr Ewa Halska. W 2002 roku uchwałą Rady Miejskiej w Pyskowicach Gimnazjum nr 2 otrzymało imię Prymasa Tysiąclecia Stefana Wyszyńskiego.
W 2003 roku zgodnie z uchwałą Nr VIII/90/2003 Rady Miejskiej w Pyskowicach z dnia 23 kwietnia 2003 roku utworzono ponownie Zespół Szkół w Pyskowicach łącząc Szkołę Podstawową nr 5 i Gimnazjum nr 2. Stanowisko dyrektora zostało powierzone mgr inż. Grażynie Piotrowskiej.
Szkołę zawsze otaczały rośliny sadzone przez przyrodników pasjonatów, a takim był Pan Wilhelm Henel. Przy głównym wejściu przypomina o tym duża wierzba płacząca. Od strony wschodniej, za szkołą był ogród warzywny i sad, który zastąpiono nowymi gatunkami, tworząc Arboretum. Szkolny ogród roślin górskich i egzotycznych powstaje od roku 2003. Najpierw wykarczowano zdziczałe drzewa owocowe i uporządkowano działkę. Następnie utworzono ogród skalny z 5 ton piaskowca , wykonano brukowane alejki, posiano trawę. Nasadzenia roślin odbywały się co roku w ramach akcji Posadź swoje drzewo. Fundusze na ten cel pochodziły głównie z Fundacji Ekologicznej Silesia z Katowic (pozyskano 6800zł). Ostatnio zostały wykonane tabliczki z nazwami polskimi i łacińskimi i zawieszone na rosnących gatunkach. W obecnym roku dla upamiętnienia 50 Rocznicy Powstania Szkoły oraz budowy boiska Orlik posadzono drzewo pomnikowe. Dąb szypułkowy otrzyma imię Patrona Szkoły – Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W ogrodzie rośnie ponad 120 gatunków drzew, krzewów i bylin rodzimych i egzotycznych. Upiększają one krajobraz oraz służą do celów dydaktycznych. Tworzenie arboretum to praca uczniów i nauczycieli działających w Szkolnym Kole Ligi Ochrony Przyrody. Głównymi twórcami są: inicjator – Pan dr Leopold Kobierski Prezes Zarządu LOP w Bytomiu oraz Ewa Uznańska, Małgorzata Jenorowska i Jacek Klimala . Praca ta została doceniona Szkolne Koło LOP zostało laureatem konkursu Ekoaktywni 2010 i otrzymało nagrodę w wysokości 5000 zł, którą zamierza przeznaczyć na utworzenie Zielonej Klasy w ogrodzie.